Hadid goochelt met ruimtes

Rosenthal_centre_Zaha_HadidDoor Bob Witman/  29 mei 2004/ de Volkskrant

Een papieren architect was ze jarenlang. Maar inmiddels bouwt Zaha Hadid haar spectaculaire ontwerpen overal ter wereld. 29 Mei 2004 ontvangt zij de Pritzker Prize. Als eerste vrouw in de geschiedenis.

Zaha Hadid is een onwaarschijnlijke kandidaat voor de Pritzker Prize, de belangrijkste onderscheiding die er wereldwijd is te vergeven in de architectuur. Hadid is de enige vrouw in de champions league van de wereldarchitectuur die net als de echte champions league exclusief een mannenzaak is. Alle 25 eerdere Pritzker-laureaten, onder wie Philip Johnson, Rem Koolhaas, Frank Gehry en Renzo Piano, zijn van het mannelijk geslacht.

Er is nog een ander statistisch gegeven dat haar kansen niet groot maakt. Zaha Hadid heeft op haar 53ste nog maar weinig gebouwd. Tot midden jaren negentig leek ze zelfs voor eeuwig een papieren architect te blijven. Veel talent, veel persoonlijkheid, maar nog geen twee bakstenen op elkaar gemetseld.

Toch krijgt de in Bagdad geboren en al jaren in Londen praktiserende architecte maandag de Pritzker Prize. Dat komt omdat haar carrière in de tweede helft van de jaren negentig is omgeslagen in een stenen carrière. Haar Rosenthal Center voor moderne kunst in Cincinatti werd door de New York Times uitgeroepen tot het ‘beste gebouw in Amerika sinds het einde van de Koude Oorlog’. Ze ontwerpt nu overal ter wereld. Een skischans in Innsbruck, een BMW-fabriek in Leipzig, en een Guggenheimmuseum in Taiwan.

Hadid is van oorsprong een Iraakse, maar studeerde aan de befaamde AA-architectuuropleiding in Londen. Ze gold als een groot talent. Na haar afstuderen ging ze meteen doceren aan de AA en in architectuurkringen genoten haar ontwerpen een cultstatus. Ze werkte samen met Rem Koolhaas in de vroege tijd van diens bureau OMA. Haar generatie keerde zich af van de late uitloop van het modernisme in de architectuur. Ze zocht inspiratie bij het futurisme van Russische schilders en architecten en het suprematisme van Malevitsj. Hoewel haar ideeën steeds meer opgang maakten, verliet haar architectonische werk nooit de tekentafel. Ook haar spectaculaire idee voor de opera van Cardiff in Wales is door politieke strubbelingen (nog) niet gerealiseerd. Hoewel Hadids ontwerp in 1996 officieel de winnaar was van de architectuurprijsvraag.

Dat was een grote teleurstelling, heeft Hadid erkend. Maar bijzonder aan haar is, dat ze haar principes niet heeft laten verwateren door dergelijke tegenslag. Hadid kan alleen bouwen als ze het programma van een gebouw volledig naar zich toe kan trekken. Zoals is gebeurd in het Rosenthal Center in Cincinatti. Een bouwdoos van verspringende betonnen gevelbanen, afgewisseld met glas. Het grote verschil met een architect als Frank Gehry is, dat zijn vormspektakel zich alleen aan de buitenkant afspeelt. Gehry’s wulpse Guggenheim in Bilbao is van binnenniet meer dan een verzameling rechthoekige witte tentoonstellingszalen, als elk ander museum. Hadid goochelt met ruimtes, geen een hoek staat haaks op de ander. Er zijn geen verdiepingen, alleen vloeiende overgangen. Een architectuurjournalist heeft Cincinatti omschreven als een ‘geometrische hallucinatie.’

In elk interview met Hadid wordt de vraag gesteld hoe het is om een vrouw te zijn in een mannetjesputterswereld. ‘Het helpt niet’, zegt ze dan braaf, maar de journalist die haar in een artikel architectuurdiva waagde te noemen, merkte dat Hadid die gender-discussie inmiddels meer dan beu is. Bij een tentoonstelling van haar werk, deelde ze T-shirts uit met het opschrift: ‘Would they call me a diva if I was a guy?’

preload preload preload