Apr 02

Palladio, grondlegger van het classicisme

Architecten, Architectuur Comments Off on Palladio, grondlegger van het classicisme

Door Bob Witman,

Cornaro_6075(1 november gaan we weer op Palladioreis, zeven dagen, geweldig programma, onder leiding van architectuur journalist Bob Witman, boek bij reisbureau Labrys)

Wie dacht dat Nederland plat is, heeft nooit goed rondgekeken in het achterland van Venetië.

Ongelooflijk plat! On-Italiaans saai ook. Afgezien van de kunstschatten die de steden herbergen, is het landschap langs de A4 richting Milaan niet direct de plaats waar de argeloze reiziger stil wil houden. Toch ligt in dit eeuwenoude agrarische land de sleutel verborgen tot een bouwrevolutie die in de zeventiende eeuw ook Nederland in zijn greep kreeg.

Pojana Maggiore bijvoorbeeld, is zo’n gat van niks, veertig kilometer ten zuiden van Vicenza. Een kaarsrechte hoofdstraat met op zondag slechts een barretje open waar zwijgende mannen een roze sportkrant lezen. Op straat verraadt geen enkel verwijsbord dat zich hier, aan de zuidrand van het dorp, een geheimtip van de provincie Veneto bevindt. Villa Poiana, gebouwd in 1550. Het ontwerp is van Andrea Palladio (1508-1580), de man van wie wordt gezegd dat hij voor de architectuur is geweest, wat Newton voor de zwaartekracht betekende.

Palladio is de grondlegger van het classicistisch bouwen. Een bouwleer die teruggrijpt op Romeinse tempelbouw, met strakke voorschriften over hoe ionische, dorische en korinthische zuilen moeten worden geordend. En het behelst een heilig geloof in symmetrie en de divinia proportio, de ideale maatverhouding. Dat is een variant op de door schilders gezochte gulden snede, de gedachte dat de volmaakte natuur een mathematische logica hanteert, die voor de mens onbewust herkenbaar is. Volgens Palladio streelt een vierkante ruimte of een kamer die 2 bij 3 of 3 bij 4 meet, het oog meer, dan een vertrek met willekeurig afmetingen.

Palladio_Villa_PojanaEr is geen enkele andere bezoeker op een zondag in oktober op het terrein van Villa Poiana. Dit is zeker een villa uit de toptien van Palladio die zijn scheppingen heeft rondgestrooid in en om Vicenza. De opdrachtgever, Bonifacio Poiana, was een militair van reputatie uit Venetië, wiens antecedenten teruggrijpen tot de riddertijd. Zijn krijgshaftig verleden verraadt zich door de vijf ogen, oculi, die Palladio in een boog boven de entree heeft aangebracht. Er zijn fresco’s, maar het meest fascinerende is de plattegrond. In een villa van Palladio heerst een natuurlijke hiërarchie; in elk vertrek ben je je bewust van de status van de kamer, van de imponerende entree, de pronkende ontvangszaal tot de nederigste dienstbodevertrekjes.
Palladio’s bouwopvattingen zijn vastgelegd in het boek Quattro Libri dell’Architettura (1570), dat eeuwenlang de grammatica van de architectuur heeft bepaald. Van de VS tot Uruguay, van Spanje tot de grachtenpandjes in Amsterdam verrezen gebouwen volgens zijn uitgangspunten. In Nederland zijn het Paleis op de Dam in Amsterdam en het Mauritshuis schatplichtig aan Palladio en diens opvolger Vincenzo Scamozzi. Reizigers als de Britse architect Inigo Jones, de secretaris van de Oranjes Constantijn Huygens, Wolfgang Goethe en later ook architecten als Le Corbusier en Peter D. Eisenman trokken naar Italië om zijn werk in situ te kunnen zien. En te bewonderen.
teatro olimpico‘Enkele uren geleden kwam ik hier aan’, schreef Goethe in zijn dagboek Italiaanse Reis op 19 september 1786. Hier, dat was Vicenza: ‘Ik ben al door de stad gelopen en heb het Teatro Olimpico en de bouwwerken van Palladio gezien. (. . .) Wanneer men deze werken met eigen ogen aanschouwt, beseft men pas hun grote waarde; want ze moeten door hun ware grootte en stoffelijkheid de blik in beslag nemen en door de schone harmonie van hun afmetingen en niet alleen in abstracte opstanden, maar met al hun op elkaar toelopende en wijkende perspectieflijnen de geest bevredigen. En dan zeg ik over Palladio: hij was een diep voelend en door en door groot man.’
Er zijn ruwweg dertig villa’s van Palladio, waarvan niet alles meer staat, veel ervan zijn nog particulier bezit. Hoewel het verspreidingsgebied niet groot is, kost het met een auto zeker een paar dagen om de belangrijkste villa’s te vinden.De huizen liggen goed verstopt, en veel vooroordelen die je kunt hebben over de Italianen en hun onvermogen richtingsborden logisch te plaatsen, worden bevestigd. Een Palladiogids en het kaartenboek van de Italiaanse touringclub TCI (schaal 1:200.000) zijn onmisbaar. Dan is het soms nog een gepuzzel, maar als je dan een villa vindt, en hij is ook nog te bezichtigen, is de bevrediging des te groter.
Zeker als een vrouw opendoet van wie je vermoedt dat ze de verarmde barones zelf is. En ze zich bereid toont tot een korte rondleiding langs levensmoe meubilair. In de meeste villa’s wordt niet meer gewoond. De banken proberen zich groot te houden onder grand-voulards. Op tafel ligt een architectuurtijdschrift uit 1972. Maar de vertrekken zelf, ze zijn majestueus en hebben nog niets van hun architectonische kracht verloren.

palladio_villa_rocaPalladio bouwde zijn villa’s voor de adel en rijke kooplui. Hij was zelf van simpele komaf, maar werd door een verlicht edelman uit Vicenza, Giangiorgio Trissino, geïntroduceerd in de betere kringen. Palladio’s opkomst viel samen met de verspreiding van het humanisme en herwaardering van het leven op het platteland, santa agricultura. Palladio’s villa’s gaven de opdrachtgever aan de buitenkant het imponerend aanzien van de romeinse tempels en van binnen humane en prachtig geproportioneerde leefvertrekken.
Sommigen villa’s zijn verwoest, een deed ooit dienst als lampenwinkel. Een volgende gaat door het leven als wijnboerderij of is dichtgetimmerd. Een aantal van de belangrijkste is de laatste jaren in handen van de overheid gekomen en gerestaureerd. Ze zijn goed toegankelijk. Maar geld is een probleem voor een regio die alleen al vierduizend monumentale villa’s moet onderhouden met slechts enkele tientallen miljoenen euro’s per jaar.
Villa Cornaro is het grootste huis van het dorpje Piombino Dese, dertig kilometer ten oosten van Vicenza. De voorgevel is machtig uitgevoerd met een dubbbele loggia. Hier laat de entree er geen twijfel over bestaan dat op deze plaats de belangrijkste man van de omgeving huist. De villa is eind jaren tachtig te koop aangeboden. Er waren niet veel gegadigden, zo’n huis overeind houden is kostbaar.

Het mos zit op de natuursteen, de tijd heeft het stuc aangevroten, en het hek is op slot. Als je naar de bar aan de overzijde van de straat loopt, krijg je misschien de barman zo gek een kleine rondleiding te geven. Hij heeft de sleutel van het hek en laat je ook de achterzijde zien van het gebouw, die bijna net zo mooi is als de straatkant. Hij kan je ook vertellen dat een Amerikaan de villa voor een symbolisch bedrag heeft gekocht. Hij gebruikt het als zomerhuis, een zomerhuis dat tonnen aan onderhoud nodig heeft. Dankzij hem is deze villa niet in elkaar gezakt.
Vanaf Piombino Dese ben je in dertig minuten in Vicenza. Aan de zuidkant van de stad staat de allerberoemdste villa van Palladio bovenop een heuvel: Villa Rotonda. Hier is het leerstuk van de symmetrie tot krankzinnig niveau doorgevoerd. De centrale hal is een ronde koepel, naar alle vier de zijden nemen de ruimtes in belangrijkheid en omvang af. De vier lange bordessen strekken zich naar alle windrichtingen.

De bordessen hebben een oppervlak, die opgeteld precies gelijk is aan de totale oppervlakte binnen. Zo zijn er nog wel wat mathematische bijzonderheden op te sommen, maar zonder die wiskunde erin te herkennen, wordt duidelijk waarom een architect als Le Corbusier, de vader van het modernisme, zwaar onder de indruk was toen hij in 1922 dit gebouw bezocht, samen met zijn opdrachtgever La Roche, ter inspiratie voor een villa in Stein die hij zou gaan bouwen.
De stad Vicenza twee kilometer verderop is het natuurlijk vertrekpunt voor een architectuurtocht langs de villa’s. Palladio heeft er zijn hele leven gewerkt, en de stad is doordrenkt met zijn scheppingen. Overal staan zijn stadspaleizen, en de Corso Andrea Palladio is de hoofdstraat waar de inwoners aan het einde van de middag flaneren. Hier bevinden zich ook twee andere lievelingen uit het oeuvre van Palladio: het Teatro Olimpico, een schouwburg met een prachtig reliëfdecor. En Palladio’s beroemdste stadsgebouw de Basilica, een dubbele loggia op het belangrijkste plein van de stad, piazza Dei Signori.

Toen Goethe Rotonda en de Basilica had gezien, was hij sprakeloos. Die avond schreef hij in zijn dagboek: ‘Misschien heeft de bouwkunst nimmer meer zulk een hoogtepunt van weelde bereikt.’

 

 

Feb 02

De president en de architect komen samen

Architectuur Comments Off on De president en de architect komen samen

CapitoolVirginiaMisschien gek, maar om te weten waar dat kaarsrechte grid in Amerikaanse steden vandaan komt, moet je naar het Noord-Italiaanse Vicenza. Daar zijn twee grote geesten samengebracht: architect Andrea Palladio (1508-1580) en de Amerikaanse president Thomas Jefferson (1743 -1826). Twee mannen die grammatica van de klassieke architectuur zwaar hebben beïnvloed.

De tentoonstelling Palladio en Jefferson in het Palladio Museum laat zien hoe het Palladianisme, de bouwstijl van de Italiaanse renaissance met zijn zuilenrijen en timpanen, de wereld veroverde. Palladio is de man die de architectuur van Romeinse oudheid heeft herontdekt, vernieuwd en leefbaar gemaakt. Zijn invloed is nauwelijks te overschatten. Het Mauritshuis in Den Haag, Banqueting House in Londen en het Capitool in Washington: ze zijn schatplichtig aan deze beeldentaal. Continue reading »

Tagged with:
Oct 04

James Bondvilla van puur corian

Architectuur Comments Off on James Bondvilla van puur corian
Foto Waterstudio

Foto's Waterstudio

Het ziet eruit als een filmvilla waar James Bond graag cocktails drinkt, met precies de goede space age-achtige uitstraling die zo populair was in jaren zestig toen we de maan bewandelden. New Water Villa ligt in de polder bij Naaldwijk, verscholen achter kassen. Een woning in de vorm van een boemerang, geheel opgetrokken uit wit corian, een composiet dat vrijwel alleen nog wordt toegepast als meubelmateriaal.  Met zijn u-vormige hoeklijsten oogt de bungalow als een sexy UFO.

New Water Villa is een ontwerp van Koen Olthuis van architectenbureau Waterstudio. Net als een andere recent gebouwd spectaculair woonhuis, Villa Kogelhof van Paul de Ruiter Architecten in Zeeland, is ook deze villa  het resultaat van dapper particulier opdrachtgeverschap. Olthuis kreeg van de bewoners de vrije hand: het huis, het interieur en de tuin: hij mocht het allemaal vormgeven. De kwekersfamilie uit Naaldwijk wilde eigenlijk een herenhuis,  maar liet zich verrassen. Continue reading »

Tagged with:
Sep 08

Drijvend verstedelijken tegen stijgend water

Architectuur Comments Off on Drijvend verstedelijken tegen stijgend water

Deltasync, is een Delfts architecten/ingenieursbureau dat zich al jaren specialiseert in drijvende verstedelijking. Ze zijn er ook bij op 25 september is er een workshop Deltas in Times of Climate Change die gaat over floating living in riviermondingen. De stijgende waterspiegel dwingt ons daarover wereldwijd  na te denken. Floating cities hebbent grote potentie in Nederland (in Rotterdam is een serieus project gaan in de Rijnhaven), maar ook in steden als Lagos en Manilla. Een internationale samenkomst met architecten als Bart Roeffen, Lasse Birk Olesen, Kunlé Adeyemi en Floris Boogaard. Meer info HIER.

lasse_birk_olesenfloating_citydeltasync

Aug 28

Een paviljoen voor de rechtsgeleerdheid

Architectuur Comments Off on Een paviljoen voor de rechtsgeleerdheid
Grotiusgebouw_Nijmegen_Benthem Crouwel-NL

Foto Jannes Linders

Het Grotiusgebouw huisvest de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Het is 28 augustus geopend, door de president van de Hoge Raad, Geert Corstens. Hij heeft in Nijmegen gestudeerd, net als de coryfeën Dries van Agt en Loek Hermans, die aanwezigheid waren bij de opening van het paviljoenachtige gebouw dat is ontworpen door Benthem Crouwel Architects. Het gebouw is onderdeel van een plan om het oorspronkelijk landschapspark Heyendael, dat na de oorlog door de Radboud is verworven, deels in ere te herstellen. De footprint van de gebouwen wordt compacter, het groen wordt zorgvuldiger verdeeld tussen de bebouwing en een orgineel Sterrenbos uit de negentiende eeuw wordt herplant. RECENSIE hier.

Tagged with:
Aug 22

De humor van Pieke Bergmans

Design Comments Off on De humor van Pieke Bergmans
crystal_virus_pieke_bergmans

Crystal Virus, foto Mirjam Bleeker

Pieke Bergmans timmert of poetst niet, zij stolt. Haar bekendste ontwerp: opgeblazen lichtpeertjes die over tafels druipen. Een selectie van haar nog jonge oeuvre is voor het eerst in een museale solotentoonstelling te zien.

Ze is 36 jaar en vindt, gelet op die leeftijd, de term ‘overzichtstentoonstelling’ een beetje ongepast vroeg. ‘Ik heb niet het idee dat ik al ergens ben. Nee zeg. Ik vind dat ik nog enorm moet groeien en bloeien.’

Maar de selectie van twintig werken die vanaf vandaag is te zien in het Noordbrabants Museum, maakt Pieke Bergmans (1978, Sprang-Capelle) ook zelf nieuwsgierig. ‘Het is spannend dat ik voor het eerst mijn werk zo bij elkaar zie staan. Ik merk dat ik nieuwsgierig ben of ik ergens een rode draad terug kan vinden.’

Continue reading »

Tagged with:
Jun 30

volkshotel_bas_van_tolHet gebouw dat decennia lang onderdak bood aan de redactie van de Volkskrant, is omgebouwd tot een budgethotel. Zaterdag gaat het Volkshotel open.

Het logo boven op de gevel verraadt al van ver de nieuwe identiteit van dit Volkshotel. Er is een harde knip gemaakt tussen het verleden en heden, tussen de woorden Volks – in de karakteristieke oude masthead van de Volkskrant – en de letters HOTEL, in een nieuw lettertype. Het ziet er een beetje uit alsof een kidnapper met schaar en lijm een losgeldbrief uit krantenkoppen heeft samengesteld.

Het logo is niet bedacht door interieurarchitect Bas van Tol (53). Maar het had gekund, want zijn inrichting van het oude kantoor van de Volkskrant aan de Wibautstraat in Amsterdam ruikt duidelijk naar de inkt en grafische beeldtaal van de krant. ‘Toen ik over het ontwerp nadacht, heb ik veel in oude exemplaren van de Volkskrant gebladerd. Wat meteen opvalt: die kranten zijn geweldig groot, zo veel groter dan nu. Zo’n ouderwetse dubbele pagina, dat is zo rijk in vorm en inhoud. Voor mij hoorde die diversiteit bij dit gebouw en zijn nieuwe bewoners. Dat wilde ik in de inrichting laten zien.’

Continue reading »

Tagged with:
Jun 20

Mauritshuis_van_heeswijkDoor de enorme krapte bovengronds, heeft architect Hans van Heeswijk de uitbreiding van het museum Mauritshuis in Den Haag ondergronds aangepakt. Zes meter beneden het maaiveld is een  plein ontstaan van 50, bij 15 bij 5 meter. Het is de nieuwe entree van zowel het oude Mauritshuis als het de nieuwe vleugel, een deel van sociëtiteit De Witte, die aan de Pleinkant zit. De foyer loopt onder de Korte Vijverberg door. Van Heeswijk creëerde een zeer lichte ondergrondse ruimte, door een aantal goede lichttoetredingsvondsten. Het enige dat aan te merken valt: de ondergrondse tocht naar de Nieuwe Vleugel wordt slechts beloond met 1 expositiezaal, van 175 vierkante meter. Je moet een hoop trappen op en af voor slechts een beperkte beloning. Recensie HIER. Een stuk over het Mauritshuis als voorloper van het Hollandse classicisme HIER.

Tagged with:
May 25

De kunstacademie van Glasgow ontworpen door Charles Rennie Mackintosh (1868-1928) is zwaar beschadigd door een brand, vrijdag 23 mei. Met Bauhaus in Dessau behoort dit gebouw  tot de beroemdste kunstacademies ter wereld. Het is gebouwd tussen 1897 en 1909 en is de bekendste schepping van Mackintosh, een fameuze art nouveau architect, die niet alleen de plattegrond, maar ook de meubels, stoelen en interieurdetaillering van zijn gebouwen ontwierp. De Glasgow-academie lijkt niet geheel verloren, maar wel zeker is dat de befaamde bibliotheek, waarin veel hout is verwerkt, de vlammenzee niet heeft overleefd. De academie is een van de belangrijkste jonge monumenten van Engeland en trekt jaarlijks 20 duizend bezoekers.

Mackintosh_building_firelibary_mackintosh

Tagged with:
May 20

Rozet_Arnhem_Neutelings_RiedijkCultuurhuis Rozet in Arnhem, bijgenaamd Blondje, van Neutelings Riedijk architecten heeft de BNA-prijs voor het Beste Gebouw van het Jaar 2014 gewonnen. Het opvallende gebouw in het hart van de stad waarin meerdere functies zijn gevestigd, verslaat daarmee het Rijksmuseum in Amsterdam, dat ook voor een van de belangrijkste Nederlandse architectuurprijzen was genomineerd.

Rozet herbergt een scala aan culturele functies, van bibliotheek tot historisch museum en staat in centrum van Arnhem. De opdracht was complex, voor het architectenbureau (dat ook het Instituut voor Beeld en Geluid ontwierp) omdat er zo veel belangen in samen kwamen. ‘Neutelings Riedijk heeft deze puzzel subliem opgelost’, zei juryvoorzitter Paul Schnabel gisteren bij de uitreiking door architectenbond BNA.

Continue reading »

Tagged with:
preload preload preload